Tuberculosis in Suriname
Trends in epidemiology, diagnostics and treatment
Samenvatting proefschrift Fitzgerald Anoep Gopie
Universiteit van Suriname, 10 november 2021
Promotor: dr. S.G.S Vreden
Co-promotor: dr. C.W.R. Zijlmans
Mondiaal werd in 2019 bij 10 miljoen mensen tuberculose vastgesteld, waarvan 1.4 miljoen kwam te overlijden en 208.000 besmet waren met HIV. Tussen 2000 en 2015 zijn er 33 miljoen mensen overleden aan tuberculose en was het wereldwijd aan TBC te wijten economisch verlies 616 miljard US$. Indien er geen actie wordt ondernomen, kan tuberculose tussen 2015 en 2030 nog eens 28 miljoen dodelijke slachtoffers maken en een mondiaal financieel verlies van 984 miljard US$ veroorzaken. Om deze ongunstige vooruitzichten aan te pakken is door de WHO de End TB Strategy 2035 gelanceerd.
Longtuberculose werd gediagnosticeerd aan de hand van de anamnese, thoraxfoto en sputum microscopie, en na ruim 8 weken volgde bevestiging door groei van mycobacterium tuberculose in het kweekmedium. In het afgelopen decennium hebben moleculaire technieken zoals de GenXpert test de diagnostiek van tuberculose en de drugresistentie bepaling verbeterd en versneld.
Tuberculose is een goed behandelbare ziekte met eerstelijns medicatie isoniazide, rifampicine, ethambutol en pyrazinamide, waarbij van eminent belang zijn de beschikbaarheid van tuberculostatica, de therapietrouw en behandeling van co-morbiditeit als HIV. Therapie ontrouw resulteert in onvolledige behandeling met als gevolg relapse en kans op resistentie tegen tuberculostatica, hetgeen in 2018 bij een half miljoen mensen mondiaal werd vastgesteld. Tweedelijns tuberculostatica zijn duurder, minder effectief, hebben meer bijwerkingen en zijn vaak toxisch en dienen veel langer ingenomen te worden dan de gangbare 6 maanden eerstelijns therapie. Volgens schatting heeft 25% van de wereldbevolking latente tuberculose; betekenende dat een persoon besmet is met TB, maar geen ziekteverschijnselen vertoont en derhalve een reservoir vormt van “nieuwe” tuberculose cases. Diagnostiek van latente tuberculose is afhankelijk van de nationale infrastructuur en financiële mogelijkheden, waarbij gebruik wordt gemaakt van de IGRA test (interferon gamma release assay) of de Mantoux huidtest. BCG vaccinatie blijkt effectief te zijn voor de preventie van ernstige tuberculose bij zuigelingen en kinderen, maar er is geen effectief tuberculose vaccin voor volwassenen.
Deze dissertatie beschrijft aspecten van tuberculose in Suriname. De bevolking van Suriname, 592.000 in 2021, kent diverse etnische groepen als gevolg van haar koloniale verleden. Zo zijn er Creolen, afstammelingen van Afrikaanse slaven die mogelijk ook Europese voorouders hebben; Hindostanen, afstammelingen van contractarbeiders uit Brits-Indië; Javanen, afstammelingen van contractarbeiders uit Java, Nederlands-Indië; en Marrons, afstammelingen van ontsnapte Afrikaanse slaven. Daarnaast zijn er individuen van gemengde etniciteit en de inheemse indianen zoals de Trio-, Wayana- en Akurio-stammen. Veel Marrons en Indianen wonen nog steeds in geïsoleerde dorpen in het afgelegen dichtbeboste binnenland van Suriname.
In mijn thesis worden besproken de epidemiologie, vooruitgang in diagnostiek en de behandeltrend van tuberculose in Suriname. Het blijkt dat tuberculose vaker voorkomt bij Inheemsen die ver van het zorgsysteem wonen en een lage SES (socio-economische status) hebben en bij Creoolse mensen, die HIV infectie als risicofactor hebben, waarbij de hogere incidentie blijft bestaan ook als er gecorrigeerd wordt voor HIV co-infectie. Vóór de introductie van de GenXpert test in 2012, toonde groei vaak non-tuberculeuze mycobacteriën (NTM) in het sputum van patiënten die reeds voor longtuberculose behandeld werden. Dit impliceert dat patiënten mogelijk onterecht behandeld werden voor tuberculose.
Daarnaast heeft de GenXpert test vroegtijdige rifampicine resistentie mogelijk gemaakt. Opvallend was dat zowel patiënten met rifampicine gevoelige als rifampicine resistente tuberculose, beide groepen behandeld met standaard dosering eerstelijns tuberculostatica, goede behandeluitkomsten hadden. Analyse van dit fenomeen zijdens het RIVM toont dat er sprake is van een milde vorm van rifampicine resistentie ten gevolge van de D435Y mutatie in het rpoB gen. Deze mutatie is ook vastgesteld bij Nederlandse tuberculose patiënten met een Surinaamse achtergrond. De Mantoux huidtest is beschouwd waarbij naar onze mening de afkap-waarde van 10 mm in Suriname te scherp is voor individuen die geen risicofactoren voor tuberculose hebben. De afkapwaarde van de Mantoux test voor deze personen zou 15 mm moeten zijn.
